S. Estevo de Culleredo é a única igrexa románica do concello que conserva íntegramente a obra medieval, é así que posúe a única fachada deste estilo. Foi erixida no século XII, pola directriz apuntada dos arcos do obstad, o tipo de decoración dos capiteis e portada, podemos concretar esta data contorna ao último tercio de século.
O edificio apenas sufriu remodelacións ao longo da súa historia, pero outro período importante constitúeo o século XVIII, cando se realizaron os retablos que ornan o seu interior e adquiríronse as imaxes patronais.
Actualmente S. Estevo atópase nun estado de semiabandono, pois desde a construción da nova igrexa parroquial en Tarrío, capital municipal, o numero de actos relixiosos que se celebran en Culleredo é moi restrinxido, polo que adoece dun coidado continuado.
A formulación primitiva comprende a nave e o obstad rectangular, tipoloxía máis representativa e abundante do románico rural galego. Posteriormente foille engadida a sancristía apoiada ao muro norte, á cal accédese por unha porta aberta nos muros da capela maior.
Muros realizados con sillares de granito que confiren un aspecto robusto ao edificio, o seu tamaño é variable, pero o corte é limpo e regular. Presenta varios contrafortes que reforzan a súa estrutura, coincidentes cos arcos faxóns da cabeceira. Abríronse varias seteiras que permiten a iluminación interior, son moi pequenas e abucinadas cara ao interior. O acceso é posible través de dúas portas: unha menor no lado norte, con arco de descarga de medio punto; e a porta principal aos pés do edificio. A cuberta da cabeceira foi modificada para prolongarse sobre os muros da sancristía.
Entre os detalles decorativos do exterior atópase a xaneliña na pechadura do testeiro, abucinada e con chambrana moldeada de arco apuntado. Outros detalles escultóricos son os canzorros que percorren os muros, a súa presenza nos paramentos da nave confirman a antigüidade dos mesmos.
Está encadrada por dous robustos contrafortes prismáticos, unidos por un tornachuvias con canzorros da mesma factura que os do texaroz. Sobre esta cornixa ábrese un óculo, que non presenta ningunha decoración. Unha espadana pecha a fachada, é parte da construción orixinal, unha das dúas que se conserva, xa que case todas foron construídas na idade moderna; consta de dous arcos de medio punto que acubillan senllas campás, e remata cunha cruz de pedra.
A portada é a parte máis interesante do edificio, punto onde se concentra o traballo escultórico. Presenta unha arco de medio punto dobrado, con dúas arquivoltas que se apoian en columnas acobadadas. A chambrana mostra unha decoración con relevo de pouco resalte, case caligráfico, que ben poderían ser follas lanceoladas ou flores de lis, pero non se aprecia debido aos efectos da erosión. A arquivolta externa presenta unha decoración de arquiños de ferradura, este motivo repítese na cercana igrexa de S. Tirso de Oseiro (Arteixo) e que suscita o problema sobre a autoría e a relación entre os talleres de canteiros locais, que traballaban nun zona determinada pero en contacto con outras áreas máis ou menos próximas. A arquivolta interior é abocelada, sinxela moldura de perfil semicircular cóncava.
Unha imposta separa o arco das columnas, alterando a disposición das fiadas de sillares do imafronte. As columnas son de fuste liso e baseas con collarino e gravados de follas. Os capiteis representan animais monstruosos e aves afrontadas, símbolos dos pecadores e os benaventurados, as pombas adquiriron este significado na Época Paleocristiá e aínda perdura na actualidade.
O tímpano mostra un estraño gravado de cruces entrelazadas de relevo moi plano, cunha disposición caótica. Sobre elas destaca, por maior tamaño e máis vulto, unha cruz latina de extremos trebolados.
O lintel recolle un detalle de ascendencia consistente nun tallo ondulante con flores nos lados superior e inferior. Este detalle é de gran transcendencia para confirmar o parentesco coa igrexa de Oseiro, que sitúa o mesmo motivo no mesmo espazo.
O lintel contén na súa cara inferior unha inscrición que non puido ser descifrada debido á súa deterioro, pero moi probablemente faga referencia á consagración do templo. Dúas ménsulas soportan o lintel de entrada, unha cunha imaxe dun monxe que sostén un libro nas súas mans, e a outra unha figura orante, posíbelmente feminina.
O interior acusa a ausencia de vans que crea un ambiente lumínico típicamente románico, penumbra que é acentuada debido a que varias das seteiras foron cegadas coa instalación dos retablos.
A cuberta distingue entre a nave e o obstad: a nave cóbrese cunha armazón de madeira, que contrasta co obstad e o presbiterio, con abovedamento de canón apuntado, que se pecha cun paramento plano. Catro semicolumnas encostadas soportan os arcos faxóns da bóveda que delimitan o arranque cunha imposta. As columnas son de canón achaparrado, con fuste desproporcionadamente curto, os motivos varían en cada un dos seus capiteis e basas.
Posúen capiteis de gran orixinalidade polos temas representados, aínda que a súa talla é basta e rudimentaria; destaca o capitel dereito interno que mostra inusuais motivos xacobeos: cabazas nos extremos e unha cuncha de peregrino no centro. O capitel interno esquerdo é de relevo de escaso volume, follas lanceoladas e un ramallete no centro. O extremo esquerdo organiza a súa decoración en dous rexistros, pero tamén é de factura ruda; o capitel oposto é o que presenta un traballo de maior calidade con follas que ocupan a totalidade da altura, con relevo avultado que parece recoller o espírito do Mestre Mateo: follas rizadas de nervios moi marcados.
No que respecta á nave non hai nada destacábel, conta con coro de madeira que dá acceso á espadana.
Ocupa o fondo do obstad, ocultando a seteira románica que iluminaba o altar e unhas pinturas murais que quedan ao descuberto nos laterais do retablo.
É unha obra de estilo barroco, probabelmente da primeira metade do século XVIII. Corresponde a unha tipoloxía desenvolvida desde principio dese século, cuxa estrutura arquitectónica basea a organización do espazo na distribución de estípites, elementos característicos barrocos. Todo o conxunto aparece profundamente decorado con rocallas sobredouradas e grilandas vexetais que parecen deslizarse polas columnas coma se posuísen vida propia.
Retablo composto, consta de: predela de igual ancha que o obstad, dividida verticalmente en cinco rúas; sobre ela o corpo principal de tres rúas; e un ático que ocupa a rúa central cunha única fornela. A parte central divídese mediante catro estípites, cunha rúa central ancha e dúas laterais máis estreitas, entre elas ábrense tres fornelas con arco de medio punto sobre pilastras, e sobre cada unha das fornelas unha gran cuncha de formas sinuosas. Actualmente permanecen expostas só dúas imaxes nas fornelas das dúas menores, un S. Blas e un S. Xosé.
Están situados a ambos os dous lados da nave, son retablos xemelgos, posteriores ao retablo maior, de estilo neoclásico. Son de estrutura simple, cunha soa fornela con arco de medio punto, entre columnas xónicas. Rematan con frontais curvos cun triángulo que irradia raios, simbolizando a imaxe divina.
Imaxe patronal datada en 1864, segundo aparece nos arquivos parroquiais. Represéntaselle como un mozo imberbe cos atributos de diácono e cunha palma e libro na man.
Esta escultura estivo anteriormente situada no retablo maior, é da mesma época que o S. Estevo, 1865. Aparece representado como monxe franciscano, co neno en brazos e a azucena na man. É característico deste período pola idealización do rostro, en certo xeito inexpresivo, que lle outorga un aire atemporal.
Nesta parroquia consérvanse tres obras de Ourivería interesantes: cruz parroquial, incensario e naveta, realizadas en prata con traballo de filigrana; o incensario e a naveta datados a principios do século XVII.
A cruz parroquial é a obra de maior beleza, é unha cruz latina cos extremos trebolados, con lóbulos intermedios nos seus brazos. No centro representa a imaxe de S. Estevo e pola outra cara a Cristo crucificado, ambas figuras foron sobredouradas para destacar sobre o conxunto da peza.
No cemiterio parroquial áchase un cruceiro cuxo valor non reside na súa antigüidade, pois foi realizado recentemente, senón na súa orixinalidade e a boa man do artista. Levántase sobre unha roca que foi traída exprofeso desde o Monte Xalo na que foi esculpida unha serpe que se enrosca no fuste da columna, inspirada na Pedra da Serpe de Corme.